Οι αναφορές είναι πολλές, άλλοτε φανερές και άλλοτε πιο έμμεσες.
Οπως είναι γνωστό, το Χόλιγουντ σχεδόν ποτέ δεν είχε χώρο για πολιτικές ριζοσπαστικές ιδέες. Ακόμα και την περίοδο του New Hollywood (μέσα του 1960 με αρχές του ’80) τα αιτήματα των ριζοσπαστικών κινημάτων κυρίως υπονοούνταν φιλμικά παρά διατυπώνονταν.
Μια μεγάλη ψυχροπολεμική παράδοση η οποία ξεκινά από τον μακαρθισμό και τις μαύρες λίστες φτάνει ατύπως μέχρι και τις μέρες μας. Εξαιρέσεις φυσικά και υπάρχουν (για παράδειγμα «Οι Κόκκινοι» του Γουόρεν Μπίτι ή «Οι αντάρτες του Μπρόντγουεϊ» του Τιμ Ρόμπινς), αλλά δεν σπάνε τον τόνο που ορίζει ο κανόνας: η λέξη κομμουνισμός ειπωμένη από αμερικανικά χείλη ακούγεται πάντοτε σαν απειλή. Μια εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα αποτελούν οι αδερφοί Κοέν. Οπως θα δούμε, η φιλμογραφία τους είναι γεμάτη από αναφορές τόσο στην ιστορία του αμερικανικού εργατικού κινήματος όσο και στη μεγάλη κόκκινη ιδεολογία.
«…Στη Ρωσία το έχουν κανονίσει έτσι ώστε όλοι να συνεισφέρουν για όλους. Αυτή είναι η θεωρία τέλος πάντων. Αυτό που εγώ ξέρω είναι το Τέξας. Εδώ τα βγάζεις πέρα μόνος σου». Η φράση δεν είναι μια τυχαία στιγμή στη φιλμογραφία των Κοέν. Για την ακρίβεια, είναι το κλείσιμο της εισαγωγής από το «Μόνο αίμα», της πρώτης τους ταινίας. Δηλαδή, τα λόγια με τα οποία οι αδερφοί Κοέν συστήνονται στον κινηματογραφικό κόσμο.
Από την πρώτη αυτή ταινία μέχρι και σήμερα οι αναφορές είναι πολλές, άλλοτε φανερές και άλλοτε πιο έμμεσες: ο πρωταγωνιστής τού «Barton Fink» είναι βασισμένος στον κομμουνιστή θεατρικό συγγραφέα Κλίφορντ Οντετς. Οι απόψεις που απηχεί αλλά και η πτώση του όπως αποτυπώνεται στην ταινία είναι από μόνες τους ένα κεφάλαιο της αμερικανικής αριστερής τέχνης. Στον «Μεγάλο Λεμπόφσκι» έχουμε μια αναφορά στον Λένιν, καθώς και μια αναφορά στη διακήρυξη τού Port Huron, το πολιτικό μανιφέστο των ριζοσπαστών φοιτητών της δεκαετίας του 1960 (της οποίας ο πρωταγωνιστής υποτίθεται πως είναι ένας από τους συντάκτες).
Στον «Inside Llewyn Davis», όταν ο ομώνυμος χαρακτήρας αστειεύεται πως είναι κομμουνιστής, ο ναυτικός συνομιλητής του ρωτά συνωμοτικά: «Schachtmanite;» (τροτσκιστική τάση μέσα στο αμερικανικό εργατικό κίνημα). Να αναφέρουμε εδώ πως ο Dave Van Ronk στον οποίο βασίζεται ο χαρακτήρας του πρωταγωνιστή ήταν μέλος της Τετάρτης Διεθνούς. Ακόμα και σε φαινομενικά πιο αθώες ταινίες, όπως το «Raising Arizona», υπάρχουν τονισμένες ατάκες όπως: «είναι άδικο να έχουν κάποιοι τόσα πολλά, ενώ άλλοι τόσο λίγα». (Η ατάκα αναφέρεται σε αριθμό παιδιών. Αλλά απομονωμένη και διατυπωμένη με έμφαση μέσα στην ταινία παίρνει εύκολα προεκτάσεις). Στο «Hail, Caesar!» οι κομμουνιστές του Χόλιγουντ, κρυμμένοι και μάλλον ακίνδυνοι, πείθουν έναν σταρ για τις ιδέες τους και κείνος ενθουσιάζεται μέχρι να τον πλακώσει στα χαστούκια ο υπεύθυνος του κινηματογραφικού στούντιο. Οι αναφορές στην αντικουλτούρα, τους Μπιτ, του χίπηδες ή τους ριζοσπάστες του Γκρίνουιτς Βίλατζ δίνουν τον τόνο σε μια σειρά από ταινίες.
Ακόμα κι αν η ιδεολογία δεν διατυπώνεται άμεσα στις ταινίες των Κοέν –δεν είναι άμεσα ορατή κάποια θέση, πόσο μάλλον κάποιο δίδαγμα–, αυτό δεν σημαίνει πως ο κόσμος που απεικονίζουν δεν έχει στο βάθος του κάποια κοινωνική κριτική. Ολη τους η φιλμογραφία δεν είναι τίποτα άλλο από την πτώση των ατομικοτήτων. Το πώς κάποιος ή κάποια παγιδεύεται σε μια συνθήκη που δεν ορίζει ζητώντας κάτι πάνω από τις δυνατότητές του. Ομοια στις κωμικές και στις τραγικές τους ταινίες.
Η αναφορά στον κομμουνισμό και τον σοσιαλισμό στις ταινίες των Κοέν δεν αποτελούν υπόδειξη (ή ακόμα περισσότερο προπαγάνδα). Περιγράφουν όμως ένα μέρος ενός κόσμου που μοιάζει να έχει χαθεί. Του κόσμου αυτού της συλλογικής διεκδίκηση, της συνύπαρξης, της πίστης σε ιδανικά. Αντίθετα, ο κόσμος που αποτυπώνουν οι Κοέν είναι ένας κόσμος συχνά κυνικός, εκεί όπου ο ατομισμός θριαμβεύει και η μονάδα συνθλίβεται. Η κωμική άρνηση του κόσμου αυτού και η ανάδειξη της γελοιότητάς του αποτελούν από μόνες τους μια ιδεολογική θέση. Και το γέλιο στις ταινίες αυτές είναι μαζί με τα άλλα μια πράξη συντροφικότητας.
του Θωμά Τσαλαπάτη από το www.efsyn.gr
Κατηγορίες: [show_post_categories show="category" hyperlink="yes"]
Μην παραλείψετε να διαβάσετε:
Αναδημοσιεύουμε παρακάτω το άρθρο του Κώστα Τσουκαλά που αναφέρεται στις διαπραγματεύσεις και στα μηδαμινά…
Αναδημοσιεύουμε παρακάτω την ανακοίνωση του ΣΕΤΑΠ πουα αφορά την καταβολή των αναδρομικών απο τον ΕΦΚΑ.…
Είθισται όταν γίνεται μια απεργία και μάλιστα επιτυχημένη, την επόμενη ή τις επόμενες μέρες…
Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε χθες η τετράωρη προειδοποιητική στάση εργασίας στην Αχαΐα, ενάντια στα σχέδια…
Το τελευταίο διάστημα έχουν ενταθεί οι μετακινήσεις συναδέλφων σε όλη την Ελλάδα από και προς…
