Ατομική ευθύνη, συλλογική ενοχή

Δεν θέλω να σκέφτομαι τις εβδομάδες που έρχονται. Κοιτάζω τους αριθμούς κάθε μέρα, προσπαθώ να καταλάβω τους κυβερνητικούς τακτικισμούς, το σταδιακό χτίσιμο μιας καταστροφής που πλησιάζει με αργά αλλά βέβαια βήματα. Διαβάζω κάθε μέρα την επικοινωνιακή μετάδοση της διαχείρισης. Το πώς κάθε μέρα η κοινή γνώμη ταΐζεται γνώμες που θα την εξοικειώσουν με το ενδεχόμενο μιας δεύτερης καραντίνας, την καθημερινή διαχείριση της ευθύνης για όσα πρόκειται να συμβούν. Την τόσο εκλεπτυσμένη προπαγάνδα της έκτακτης ανάγκης που αντικαθιστά την καταστροφή με το χειροκρότημα, την εγκληματική ανευθυνότητα με το χειροκρότημα, τη νόμιμη οργή με το χειροκρότημα. Στο κέντρο αυτού του χρηματοδοτούμενου μηχανισμού διαχείρισης επικοινωνιακών κρίσεων βρίσκεται το ιδεολόγημα της ατομικής ευθύνης. Τι σημαίνει όμως ο όρος;

Τόσο αυτονόητα κοινότοπη, η ατομική ευθύνη στέκει ως άδειο δοχείο έτοιμη προς την εκάστοτε χρήση. Στην πραγματικότητα η ατομική ευθύνη είναι προϋπόθεση για τη λειτουργία οποιασδήποτε κοινωνίας. Αν μια κοινωνία υφίσταται αυτό συμβαίνει με την ευθύνη των ατόμων που την αποτελούν. Δεν είναι κάτι που κερδίζεται ή εφαρμόζεται, είναι κάτι που προϋπάρχει ως απαραίτητη παράμετρος. Στη δεδομένη στιγμή η ατομική ευθύνη δεν γενικεύει, είναι κάτι απολύτως συγκεκριμένο. Μια θατσερικής κοπής διατύπωση που μεταφράζεται πολύ απλά: ο καθένας μόνος του.

Το πρόβλημα είναι πως η ατομική ευθύνη δεν επιμερίζεται. Ακόμα και αν τηρείς όλα τα μέτρα με ευλάβεια, ακόμα και αν δεν βγαίνεις από το σπίτι σου, δεν υπάρχει κάποιος τρόπος να νιώσεις πως κάτι κατάφερες. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από τη συλλογική κατάσταση. Αρα σε περίπτωση που τα πράγματα πάνε άσχημα (που πάνε) αυτό που επιμερίζεται είναι η ενοχή.

Γιατί η ατομική ευθύνη δεν είναι μετρήσιμη. Το περιστατικό της ανευθυνότητας, ο ένας που δεν θα φορά μάσκα ανάμεσα στους πολλούς που θα φοράνε, η μία συμπεριφορά που δεν αρμόζει δίνει τον τόνο. Η εξαίρεση θα περιγράψει τον κανόνα. Και στις θατσερικές εξισώσεις αυτό είναι κάτι θεμιτό. Σε περίπτωση επιτυχίας την επιτυχία την καρπώνεται η κυβέρνηση. Σε περίπτωση αποτυχίας το σφάλμα επιμερίζεται και εξατομικεύεται και μέσω της «ατομικής ευθύνης» γίνεται συλλογική ενοχή και άμεση αθώωση αυτών που κλήθηκαν να διαχειριστούν το συλλογικό, δηλαδή της κυβέρνησης.

Η ατομική ευθύνη δεν περιγράφει μια στάση που οφείλει κάποιος να έχει. Περιγράφει τη στάση που δεν έχει ο ένοχος. Και ο εκάστοτε ένοχος θα επιλεχθεί από την κυβέρνηση ανεξάρτητα από την ατομική του συμπεριφορά. Θα είναι οι νέοι, θα είναι οι πρόσφυγες, θα είναι οποιαδήποτε ομάδα κρίνεται ένοχη ανάλογα με τη συγκυρία και ανάλογα με το ακροατήριο που επιθυμεί να τέρψει η κυβέρνηση. Δεν θα είναι οι πιστοί των εκκλησιών, δεν θα είναι οι αρνητές της μάσκας, δεν θα είναι οποιαδήποτε ομάδα της οποίας τα συμφέροντα μεταφράζονται σε συγκεκριμένες ψήφους. Η ατομική ευθύνη ορίζεται κάθε φορά από την ταυτότητα του ατόμου που ευθύνεται.

Αλλά αν ψάχνουμε για πραγματικές ευθύνες, ευθύνες δηλαδή που μπορούν να μετρηθούν ποσοτικά και δεν καταλήγουν σε χαρακτηρολογία και αναφορά επιμέρους περιστατικών ανευθυνότητας, τότε τα πράγματα γίνονται πιο καθαρά. Πίσω από την «ατομική ευθύνη» κρύβεται η κυβερνητική ενοχή. Μια ενοχή που δεν θα διατυπωθεί και δεν θα αναγνωρίσει τον εαυτό της, αλλά θα προβεί σε δικαιολογίες, μισόλογα και ασυναρτησίες ακριβώς για να μας πείσει πως δεν υπάρχει. Αυτό πάντως που υπήρξε ήταν χρόνος. Χρόνος για να οργανωθούν μια σειρά από μέτρα που θα επέτρεπαν στην υπευθυνότητα της πλειοψηφίας να πιάσει τόπο. Να γίνουν προσλήψεις σε σχολεία και νοσοκομεία, να αυξηθεί ο απαράδεκτος αριθμός των δρομολογίων στα ΜΜΜ, να παρθούν μέτρα στα δρομολόγια των πλοίων το καλοκαίρι, το άνοιγμα των συνόρων να γίνει με λελογισμένο τρόπο και τεστ, να αυξηθεί ο αριθμός των ΜΕΘ, που ήδη έχουν αρχίσει να τελειώνουν, και πολλά ακόμα. Τίποτα δεν έγινε. Αντίθετα, πληρώθηκαν μεγάλοι περίπατοι που τους έφαγαν οι κάμπιες, δόθηκαν εκατομμύρια για προβληματικές μάσκες που πετάχτηκαν, για σκόιλ ελικικού, για την εξαγορά της συναίνεσης των μέσων ενημέρωσης.

Ομως ο χρόνος τελειώνει και το τίμημα που θα πληρώσουμε δεν θα χωρά σε επικοινωνιακές ακροβασίες και λαϊκίστικες στοχοποιήσεις. Οταν ο πήχης του θανάτου ανέβει, η ατομική ευθύνη θα ταυτιστεί με τη συλλογική οργή.

Πηγή: Θωμάς Τσαλαπάτης, www.efsyn.gr

Κατηγορίες: Xρονολογική σειρά, Ενημέρωση, Κοινωνικά