Η τελευταία πράξη της θεσμικής συγκάλυψης στο σκάνδαλο Novartis

Ακόμα ένα βήμα θεσμικής υποχώρησης στο τραυματισμένο κράτος δικαίου της χώρας, που λειτουργεί αποτρεπτικά για οποιονδήποτε θελήσει στο μέλλον να καταγγείλει φαινόμενα διαφθοράς, καθώς το μήνυμα που στέλνεται είναι ξεκάθαρο: αν οποιοσδήποτε πολίτης διαπιστώσει φαινόμενα διαφθοράς, τα οποία μπορεί να εφάπτονται και σε πολιτικά πρόσωπα, καλύτερα να κρατήσει το στόμα του κλειστό.

Το χατίρι του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, του Αδωνη Γεωργιάδη και του Ανδρέα Λοβέρδου έκανε –ακόμα μια φορά– η ελληνική Δικαιοσύνη επί κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη. Σε μια απόφαση που αποτελεί την τελευταία πράξη της θεσμικής συγκάλυψης στο σκάνδαλο της Novartis, αίρεται το καθεστώς προστασίας για τους δύο τελευταίους προστατευόμενους μάρτυρες στην υπόθεση, ενώ αναστέλλεται και το καθεστώς προστασίας τους από ποινικές διώξεις, έπειτα από εισήγηση της επίκουρης εισαγγελέως Ελένης Παπαδοπούλου που υπηρετεί στην Οικονομική Εισαγγελία.

Η οικονομική εισαγγελέας Παναγιώτα Φάκου έκανε δεκτό το αίτημα για άρση της προστασίας των μαρτύρων «Αικατερίνη Κελέση» και «Μάξιμος Σαράφης». Και οι δύο ήταν στελέχη της Novartis, η πρώτη ήταν γραμματέας του πρώην αντιπροέδρου, Κωνσταντίνου Φρουζή, και ο δεύτερος, διευθυντής επικοινωνίας της Novartis, ο οποίος είχε καταθέσει και στην Προανακριτική της Βουλής.

Η απόφαση, που κέρδισε τα διθυραμβικά σχόλια του Αντώνη Σαμαρά, του Αδωνη Γεωργιάδη και του κυβερνητικού εκπροσώπου, προκάλεσε την αντίδραση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ενώ παρουσιάστηκε χθες από την πλειονότητα των φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ με τίτλους όπως «βγαίνουν οι κουκούλες της Novartis». Στην πραγματικότητα σηματοδοτεί ακόμα ένα βήμα θεσμικής υποχώρησης στο τραυματισμένο κράτος δικαίου της χώρας, αποδεικνύει πως η ελληνική Δικαιοσύνη είναι ευεπίφορη σε πολιτικές πιέσεις και η κυβέρνηση πρόθυμη να τις ασκεί, υπερσκελίζοντας τα συνταγματικά κατοχυρωμένα όρια της διάκρισης των εξουσιών. Η απόφαση βάζει «κουκούλες» στο πλυντήριο της Novartis και, σε άλλο επίπεδο, λειτουργεί αποτρεπτικά για οποιονδήποτε θελήσει στο μέλλον να καταγγείλει φαινόμενα διαφθοράς. Το μήνυμα που στέλνεται είναι ξεκάθαρο: αν οποιοσδήποτε πολίτης διαπιστώσει φαινόμενα διαφθοράς τα οποία μπορεί να εφάπτονται και σε πολιτικά πρόσωπα, καλύτερα να κρατήσει το στόμα του κλειστό.

Μετά την άρση του καθεστώτος προστασίας που είχε χορηγηθεί από την τότε Εισαγγελία Διαφθοράς στους δύο μάρτυρες, ανακαλείται παράλληλα και η πράξη χαρακτηρισμού τους ως μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, επομένως μπορεί να στραφεί εναντίον τους όποιος το επιθυμεί. Υπενθυμίζεται ότι ήδη από το 2018 είχε γίνει γνωστό πως ο τρίτος προστατευόμενος μάρτυρας στην υπόθεση Novartis, με την κωδική ονομασία «Γιάννης Αναστασίου», ήταν ο Νίκος Μανιαδάκης, αναπληρωτής κοσμήτορας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας. Σημειώνεται ότι κατά του καθεστώτος προστασίας των δύο μαρτύρων είχαν στραφεί τόσο ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς όσο και άλλα πολιτικά πρόσωπα, όπως οι Αδωνις Γεωργιάδης και Ανδρέας Λοβέρδος, αλλά και ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας.

Αμνησία

Βέβαια αυτοί που πανηγυρίζουν σήμερα έχουν κοντή μνήμη. Ι. Στουρνάρας, Δ. Αβραμόπουλος, Ι. Μιχελάκης, Κ. Χατζηδάκης, Κ. Αρβανιτόπουλος, Π. Παναγιωτόπουλος, ο νυν πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, Α. Γεωργιάδης, Α. Τσαυτάρης, Μ. Χρυσοχοΐδης, Ι. Μανιάτης, Χ. Αθανασίου, Ν. Δένδιας, Ο. Κεφαλογιάννη, Μ. Βαρβιτσιώτης, Χ. Σταϊκούρας και, τέλος, φυσικά, ο πρώην πρωθυπουργός Α. Σαμαράς ψήφισαν στις 30.3.2014 στη Βουλή τη δική τους νομοθετική ρύθμιση για την επέκταση του θεσμού των προστατευόμενων μαρτύρων. Οπως η «Εφ.Συν.» έχει έγκαιρα γράψει («Μην πυροβολείτε τους μάρτυρες», 8.2.2018, Αντα Ψαρρά), όλοι οι παραπάνω «έβαλαν –και ενδεχομένως έπραξαν ορθά– λοιπόν τις κουκούλες στους προστατευόμενους μάρτυρες».

Πολλά από τα παραπάνω πρόσωπα όχι απλώς δεν τίμησαν την υπογραφή τους, αλλά έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους ώστε να λοιδορήσουν τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος όταν η υπόθεση έβλαψε –υποτίθεται– το προσωπικό τους συμφέρον. Ο σκοπός βέβαια εκείνης της νομοθετικής πρωτοβουλίας ήταν άλλος, η στοχοποίηση των «αριστερών τρομοκρατών».

Σημειώνεται ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση εξέδωσε την Οδηγία 2019/1937 για την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβάσεις του Δικαίου της Ενωσης (whistleblowers). Η οδηγία παρέχει μια σειρά από ελάχιστα κοινά πρότυπα, επί τη βάσει των οποίων και η Ελλάδα καλείτο να σχεδιάσει ένα αποτελεσματικό σύστημα προστασίας ώς το τέλος Δεκεμβρίου του 2021. Η Οδηγία της Ε.Ε. αποτελούσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό του σχετικού ελληνικού νομικού πλαισίου αλλά και ένα σημαντικό βήμα προς την καταπολέμηση της διαφθοράς. Ωστόσο, στην Ελλάδα οι προστατευόμενοι μάρτυρες της υπόθεσης Novartis κυνηγήθηκαν ως «κουκουλοφόροι» από στελέχη της Ν.Δ. αλλά και του ΠΑΣΟΚ, ωστόσο βραβεύτηκαν από την ευρωομάδα της Αριστεράς GUE/NGL στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες.

Δικαστικό χαστούκι

Υπενθυμίζεται πως, παρά τις αφόρητες πολιτικές και μιντιακές πιέσεις για την αποκάλυψη των μαρτύρων, η Οικονομική Εισαγγελία το 2021 προέταξε τον νόμο και διατήρησε το καθεστώς προστασίας τους, έστω και αν τα ονόματά τους είχαν διαρρεύσει. Την επόμενη χρονιά, το 2022, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου με βούλευμά του (25/2022) είχε απορρίψει τις αιτιάσεις Σαμαρά: «Η αιτίαση ότι παρανόμως χαρακτηρίσθηκαν ως μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος διότι προσδοκούν ίδιο όφελος από τις καταθέσεις τους στις δικαστικές αρχές των ΗΠΑ είναι απορριπτέα. Τούτο διότι η ύπαρξη τυχόν ιδίου οικονομικού οφέλους κατά το νομικό καθεστώς των ΗΠΑ δεν απαγορεύει τον ως άνω χαρακτηρισμό τους από την εισαγγελία διαφθοράς στην Ελλάδα, εφόσον το όφελος αυτών –χρηματικό ποσό που έλαβαν ή πρόκειται να λάβουν από τις αρχές των ΗΠΑ– δεν έχει ως προϋπόθεση την κατάθεσή τους στην Ελλάδα, δηλαδή οι καταθέσεις στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα δεν συνδέονται αιτιωδώς και συνακόλουθα η κατάθεσή τους στις ΗΠΑ δεν τους καθιστά ανεπιτήδειους μάρτυρες στην Ελλάδα». Το χαστούκι ήταν ηχηρό τότε.

Στη συνέχεια και αφού η κυβέρνηση Ν.Δ. καθυστέρησε επί χρόνια και πέρα από κάθε προθεσμία την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας και ενώ το αμετάκλητο βούλευμα πέταξε στα σκουπίδια τα περί σκευωρίας Novartis, το 2022 ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης, Κ. Τσιάρας, κατέθεσε το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή.

Με άλλα λόγια, ενώ η Ελλάδα ξεκίνησε με χαρακτηριστική και ύποπτη καθυστέρηση να εφαρμόζει την οδηγία, κόντρα τόσο στο βούλευμα του Αρείου Πάγου (2022) που είχε ξεκαθαρίσει τι ισχύει για τους προστατευόμενους μάρτυρες, όπως και σε προηγούμενη απόφαση της Οικονομικής Εισαγγελίας, έρχεται σήμερα η Δικαιοσύνη να ικανοποιήσει το αίτημα του πρώην πρωθυπουργού και άλλων εμπλεκόμενων πολιτικών προσώπων σε μια περίοδο που ο Αντώνης Σαμαράς ασκεί έντονες εσωκομματικές πιέσεις στον Κυριάκο Μητσοτάκη. Η χρονική συγκυρία μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί. Για να δοθεί βέβαια το συγκεκριμένο πολιτικό αντίδωρο χρειάστηκε η απόφαση μιας εισαγγελέως Πρωτοδικών να ξεπεράσει τις αποφάσεις αρεοπαγιτών.

Οσοι πανηγυρίζουν βέβαια για την άρση του καθεστώτος προστασίας σε μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος ξεχνούν επίσης και τις αυστηρές συστάσεις της GRECO για το ζήτημα. Το 2022 η GRECO (Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης) σημείωνε «πως η προστασία των πληροφοριοδοτών αποτελεί βασικό στοιχείο για την αποκάλυψη σχεδίων διαφθοράς. Αυτό συνέβη, για παράδειγμα, στην περίπτωση της δικαστικής έρευνας για τη Novartis. Είναι φανερό ότι στην Ελλάδα πρέπει να αναπτυχθεί και να αυξηθεί το πλαίσιο προστασίας των πληροφοριοδοτών» («“Kόκκινες κάρτες” στην Ελλάδα από την GRECO για τη διαφθορά», «Εφ.Συν.», 10.3.2022). Δεκάδες οργανώσεις έχουν ζητήσει τα τελευταία χρόνια τη διαμόρφωση ενός ισχυρού νομικού πλαισίου για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

Με ή χωρίς κουκούλες, η ουσία παραμένει. Η Novartis πλήρωσε –χάρη σε αυτούς τους μάρτυρες– 310 εκατ. δολάρια στις ΗΠΑ για διαφθορά υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων στην Ελλάδα. Οι προστατευόμενοι μάρτυρες πληρώθηκαν από το αμερικανικό Δημόσιο. Τα χρήματα που πήραν αφορούν τη διαμάχη ανάμεσα στη Novartis και τις ΗΠΑ. Μητσοτάκης, Σαμαράς, Φλωρίδης, Γεωργιάδης, Πλεύρης και Λοβέρδος υποστήριζαν πρόσφατα ότι το ελληνικό δίκαιο απαγορεύει σε προστατευόμενο μάρτυρα να έχει ίδιον όφελος ή οικονομικό συμφέρον. Το βούλευμα του Δικαστικού Συμβουλίου του Ειδικού Δικαστηρίου έχει απορρίψει τον ισχυρισμό αυτό. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο τον περασμένο Φεβρουάριο ο υπουργός Δικαιοσύνης κ. Φλωρίδης πέρασε μια εντελώς αμφιλεγόμενη διάταξη (57 λέξεων) που άλλαξε τα δεδομένα για το καθεστώς των προστατευόμενων μαρτύρων, τροποποιώντας φωτογραφικά το άρθρο 218 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Σημειώνεται πως η Novartis δεν αναγκάστηκε σε συμβιβασμό απλώς επειδή δωροδοκούσε γιατρούς. Παραδέχθηκε ότι στην Ελλάδα δωροδοκούσε κυβερνητικούς αξιωματούχους για τις τιμές των φαρμάκων. Το σκάνδαλο είναι αναγνωρισμένο, αλλά παραμένει… ορφανό.

Αγνωστη παραμένει έπειτα από δύο ολόκληρα χρόνια και η τύχη της (ελλιπούς) αγωγής ύψους 214 εκατ. ευρώ που κατέθεσε το ελληνικό Δημόσιο το 2022 κατά της Novartis για ηθική βλάβη που έχει υποστεί από τις πράξεις που η ίδια η εταιρεία έχει ομολογήσει στις ΗΠΑ και αφορούν τον χρηματισμό γιατρών. Ανώτερα κυβερνητικά στελέχη εκφράζουν σήμερα άγνοια για την εξέλιξη της συγκεκριμένης αγωγής, στην οποία η κυβέρνηση είχε αφαιρέσει το πλέον «βαρύ» σκέλος της δικογραφίας του FBI, δηλαδή τις αποδεδειγμένες υπερτιμολογήσεις και τις δωροδοκίες αξιωματούχων και ιδιωτών στην Ελλάδα.

Πανηγυρισμοί Σαμαρά – Γεωργιάδη

«Η απόφαση της Δικαιοσύνης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Διότι ανοίγει πλέον διάπλατα ο δρόμος για την πλήρη κι επίσημη αποκάλυψη της σκευωρίας Novartis. Θα φανερωθούν τα αίτια και οι πρωταγωνιστές αυτής της αθλιότητας. Χαίρομαι ιδιαίτερα για αυτήν την εξέλιξη. Ερχεται η ώρα της αλήθειας. Μέχρι τέλους. Για όλα – και για όλους!» σχολίασε ο Αντ. Σαμαράς.

Ο Αδωνης Γεωργιάδης δήλωσε: «Είναι μία ημέρα δικαίωσης. Ομως το προσωπικό στοιχείο υποχωρεί μπροστά στο συμφέρον της Δημοκρατίας. Το μείζον εδώ δεν είναι να τους τιμωρήσουμε, αυτά θα τα αποφασίσει η Δικαιοσύνη με θεσμικό τρόπο. Το μείζον εδώ είναι να αποκαλύψουν ποιοι τους έβαλαν, διότι αποκλείεται μόνοι τους να σκέφθηκαν τέτοια τερατώδη ψεύδη».

Σε ανάλογο μήκος κύματος, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης δήλωσε: «Η ανεξάρτητη Ελληνική Δικαιοσύνη εξέδωσε σήμερα μια απόφαση-σταθμό, βγάζοντας τις “κουκούλες” από τους ψευδομάρτυρες της σκευωρίας της Novartis. Η Δημοκρατία μας είναι ανθεκτική. Η αλήθεια θα λάμψει». Ο ίδιος στάθηκε στις αλλαγές που εισηγήθηκε το υπουργείο Δικαιοσύνης για τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, με την τροποποίηση του άρθρου 218: «Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα των μέτρων προστασίας εξετάζονται διαρκώς από τον αρμόδιο εισαγγελέα, ο οποίος δύναται, οποτεδήποτε, σε περίπτωση που έχουν επιβληθεί με διάταξή του, να τα τροποποιήσει ή να τα ανακαλέσει ή σε διαφορετική περίπτωση να εισηγηθεί την τροποποίηση ή την ανάκλησή τους, όταν κατά την κρίση του διαφοροποιηθούν ή εκλείψουν οι λόγοι επιβολής τους».

ΣΥΡΙΖΑ: Απόφαση-ταφόπλακα στο καθεστώς της προστασίας μαρτύρων

«Οι πανηγυρισμοί της Ν.Δ. και του κυβερνητικού εκπροσώπου αποπροσανατολίζουν από τη μεγάλη εικόνα: Χάρη στις καταθέσεις των προστατευόμενων μαρτύρων (και των μαρτύρων που συνεργάστηκαν με την αμερικανική δικαιοσύνη) η Novartis υποχρεώθηκε σε έναν εξωδικαστικό συμβιβασμό με το αμερικανικό Δημόσιο ύψους 345 εκατ. δολαρίων. Από αυτά τα 310 εκατ. αφορούσαν τις πρακτικές της Novartis στην Ελλάδα, αλλά η ελληνική κυβέρνηση δεν στράφηκε ποτέ εναντίον της πολυεθνικής.

»Να θυμίσουμε ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες της υπόθεσης Novartis βραβεύτηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2020 με το ετήσιο βραβείο για “Δημοσιογράφους, μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος και υπερασπιστές του δικαιώματος στην πληροφόρηση”, που απονέμεται προς τιμήν της δολοφονημένης Μαλτέζας δημοσιογράφου Daphne Caruana Galizia.

»Δύο σχόλια ακόμα:

»– Τον δρόμο για τη σημερινή εξέλιξη άνοιξε φυσικά η ίδια η κυβέρνηση της Ν.Δ. με τη φετινή τροποποίηση του άρθρου 218 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας για το καθεστώς της προστασίας μαρτύρων, όπως άλλωστε υπενθύμισε ο Π. Μαρινάκης.

»– Η κυβέρνηση δηλαδή έφτιαξε το πλαίσιο και το περιβάλλον για να παρθεί η απόφαση-ταφόπλακα στο καθεστώς της προστασίας μαρτύρων».

Γιάννης Μαντζουράνης, δικηγόρος

«Η πρόσφατη εισαγγελική άρση της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος αποτελεί την ληξιαρχική πράξη θανάτου ενός θεσμού που τα σύγχρονα κράτη δικαίου αξιοποιούν για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Ωστόσο, στην Ελλάδα καθημερινά διαπιστώνεται ότι όλα μπορεί να θυσιαστούν στον βωμό του κομματικού συμφέροντος».

Θόδωρος Μαντάς, μέλος Δ.Σ. ΔΣΑ

«Με την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση του Ν. 5090/2024, ο οποίος ισχύει από 1 Μαΐου 2024, παρέχεται η δυνατότητα στον αρμόδιο εισαγγελέα, οποτεδήποτε, να ανακαλέσει τα μέτρα προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, όταν κατά την κρίση του διαφοροποιηθούν ή εκλείψουν οι λόγοι επιβολής τους.

»Εχουμε τη βεβαιότητα ότι η εφαρμογή της διάταξης αυτής στο επόμενο χρονικό διάστημα θα δημιουργήσει απροθυμία υπαγωγής στον θεσμό του προστατευόμενου μάρτυρα και θα αποστερήσει πολύτιμο αποδεικτικό υλικό σε σημαντικές ποινικές υποθέσεις, των οποίων η στοιχειοθέτηση βασίζεται κατά κύριο λόγο στις καταθέσεις των συγκεκριμένων προσώπων».

Παύλος Σαράκης, δικηγόρος

με απόφαση της οικονομικής εισαγγελίας αίρεται το καθεστώς προστασίας για τους δυο τελευταίους προστατευόμενους μάρτυρες, ενώ αναστέλλεται και το καθεστώς προστασίας τους από ποινικές διώξεις

«Ως συνήγορος των προσφευγόντων μαρτύρων της υπόθεσης Novartis αποκλειστικά στις ΗΠΑ, αισθάνομαι πλήρως δικαιωμένος. Η Αμερικανική Δικαιοσύνη παρέχει όλα τα εχέγγυα και τις εγγυήσεις σε όλους εκείνους που μάχονται τη διαφθορά. Και μάλιστα, όταν επιβεβαιώνεται η αξιοπιστία τους, επιβραβεύονται τόσο ηθικά όσο και οικονομικά. Στην Ελλάδα, στο “βασίλειο της διαφθοράς”, ακόμα και σήμερα δεν ενσωματώνουμε τις οδηγίες της Ε.Ε. και του ΟΑΣΑ για τη νομική θωράκιση των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, που συμβάλλουν στην καταπολέμηση της διαφθοράς. Είναι κοινός τόπος γιατί συμβαίνει αυτό. Οι πρόσφατες νομικές εξελίξεις απλά το επιβεβαιώνουν».

Πηγή: www.efsyn.gr

Κατηγορίες: Xρονολογική σειρά, Ενημέρωση, Κοινωνικά